Araştırma Makalesi | Açık Erişim
Küresel Politika Çalışmaları Dergisi 2025, Clt. 2(1) 33-57
TÜRK CUMHURİYETLERİNİN BAĞIMSIZLIKLARININ TÜRK KAMUOYU VE MEDYASINA YANSIMASI VE TÜRK DIŞ POLİTİKASINA ETKİSİ
ss. 33 - 57 | DOI: https://doi.org/10.29329/kurepol.2025.1302.3
Yayın Tarihi: Mart 31, 2025 | Görüntüleme Sayısı: 0/0 | İndirilme Sayısı: 0/0
Özet
Uluslararası ilişkilerde devletler dış politikalarını belirlerken kamuoyu ve medya faktörü de önemli yerde bulunmaktadır. Özellikle, günümüzde dijitalleşmenin hızlıca artması, teknolojik devrimin her geçen gün iyice gelişmesi birçok alana etki etmekle birlikte devlet, kamuoyu ve medya arasındaki bağlara da etki etmektedir. Devletlerin dış politika hamleleri medya üzerinden kamuoyu tarafından izlenirken şüphesiz ki kamuoyunun takındığı tavır da devlet yöneticilerinin dış politika belirlerken gözden kaçırmadığı bir gerçektir. Türkiye Cumhuriyeti’nin dış politika alanındaki adımları da kendi ülkesindeki kamuoyu tarafından sıklıkla takip edilmektedir. Bugün Türkiye Cumhuriyetinin dış politikasında Türk dünyası kritik bir konumdadır. Türk dış politikasında Türk Cumhuriyetlerinin önemi her geçen gün artmaya devam etmektedir. Soğuk Savaş sonrası SSCB’nin çöküşü ile bağımsızlık kazanan on beş devletten beşinin (Azerbaycan, Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan ve Türkmenistan) Türkiye ile aynı kimliğe sahip olması da Türkiye Cumhuriyetinin dış politikası açısından büyük önem taşımıştır. Ayrıca Türk kamuoyu ve medyası Türk Cumhuriyetlerinin bağımsızlığını kazanma ve sonrasındaki süreci yakından takip etmiştir. Türkiye Cumhuriyeti karar alıcıları SSCB’nin son dönemlerindeki süreci dikkatle takip ederken Türk Cumhuriyetlerinin tanınıp tanınmayacağı konusu sıklıkla gündeme gelmiş ve medyada da önemli kişiler bu konuda görüşlerini belirtmiştir. Aralık 1986 yılında Kazakistan’da Jeltoksan Olayları ve 20 Ocak 1990 tarihinde SSCB ordusu tarafından gerçekleşen Bakü katliamı bu süreçte Türk kamuoyu ve medyası tarafından takip edilmiş ve özellikle Bakü olayları sonrası Türk kamuoyu büyük tepkiler göstermiştir. Bu çalışmanın temel hipotezi Türk kamuoyu ve medyasının Türk Cumhuriyetlerinin bağımsızlık sürecini çok yakından takip ettiği ve Türk Cumhuriyetlerinin tanınması için Türk dış politikasına olumlu anlamda etki ettiği üzerinedir.
Anaktar kelimeler: Türkiye Cumhuriyeti, Türk Cumhuriyetleri, Dış Politika, Kamuoyu.
APA 7th edition
HASANZADEH, V. (2025). TÜRK CUMHURİYETLERİNİN BAĞIMSIZLIKLARININ TÜRK KAMUOYU VE MEDYASINA YANSIMASI VE TÜRK DIŞ POLİTİKASINA ETKİSİ. Küresel Politika Çalışmaları Dergisi, 2(1), 33-57. https://doi.org/10.29329/kurepol.2025.1302.3
Harvard
HASANZADEH, V. (2025). TÜRK CUMHURİYETLERİNİN BAĞIMSIZLIKLARININ TÜRK KAMUOYU VE MEDYASINA YANSIMASI VE TÜRK DIŞ POLİTİKASINA ETKİSİ. Küresel Politika Çalışmaları Dergisi, 2(1), pp. 33-57.
Chicago 16th edition
HASANZADEH, Vusal (2025). "TÜRK CUMHURİYETLERİNİN BAĞIMSIZLIKLARININ TÜRK KAMUOYU VE MEDYASINA YANSIMASI VE TÜRK DIŞ POLİTİKASINA ETKİSİ". Küresel Politika Çalışmaları Dergisi 2 (1):33-57. https://doi.org/10.29329/kurepol.2025.1302.3
“ABD’nin, Türk Cumhuriyetleri tavrına tepki”. (1992, 19 Ocak). Hürriyet Gazetesi, s. 15.
“‘ABD, Türk Cumhuriyetlerini tanıyacak’”. (1992, 25 Ocak). Hürriyet Gazetesi, s. 14.
“Abramowitz: Türkiye’nin kaderi Orta Asya değil”. (1992, 17 Şubat). Hürriyet Gazetesi, s. 22.
Akarslan, Z. (2018). Azerbaycan’da bağımsızlığa giden süreçte 20 ocak 1990 olayları ve sonuçları (Tez No. 527610) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. Vusal Hasanzadeh 54
Akıllı, E. (2013). Türkiye’de Devlet Kimliği ve Dış Politika. Nobel Akademik Yayıncılık.
Allison, G. T. (1969). Conceptual models and the cuban missile crisis. American Political Science Review, 63(3), 689-718. DOI: https://doi.org/10.2307/1954423
“Almanya’daki Kazak öğrencilerin protestosu”. (1986, 23 Aralık). Hürriyet Gazetesi, s. 10.
Andican, A. A. (2009). Osmanlı’dan günümüze Türkiye ve Orta Asya. Doğan Kitap.
Armaoğlu, F. (1986, 20 Aralık). “Kazakistan ayaklanması”. Tercüman Gazetesi, s. 4.
Aydilek, E. (2021). Devlet üzerine/Tarihsel, kavramsal, ontolojik ve kuramsal tartışmalar. Nobel Akademik Yayıncılık.
Aydın, M. (2001). Kafkasya ve Orta Asya’yla ilişkiler. B. Oran (Ed.), Türk Dış Politikası Cilt II (Ciltli) içinde (1. Baskı, ss. 366-439). İletişim Yayınları.
Başaran, D. (2017). Jeltoksan Ayaklanması ve Bu Ayaklanmanın Kazakistan’ın Bağımsızlığındaki Rolü. Bölgesel Araştırmalar Dergisi, 1(1), 57-88.
Bayram, Y. (2011). Liberal demokrasilerde medya ve kamuoyunun dış politika karar alma sürecine etkisi. İletişim Dergisi, 2(2), 68-80.
Bendor, J. ve Hammond, T. H. (1992). Rethinking Allison’s models. The American Political Science Review, 86(2), 301-322. DOI: https://doi.org/10.2307/1964222
Birand, M. A. (1986, 29 Aralık). “Kazakistan’da temizlik”. Milliyet Gazetesi, s. 11.
“Bütün Türklere ortak alfabe”. (1991, 20 Kasım). Hürriyet gazetesi, s. 32.
Çağlayan, S. (1992, 29 Ekim). “4 cumhuriyetten büyükelçilik…” Hürriyet Gazetesi, s. 24.
“Çankaya protokolünden ‘Orak-çekic’ çıkarıldı.” (1991, 18 Aralık). Hürriyet Gazetesi, s. 25.
Çekirge, F. (1991a, 18 Aralık). “Türk Ortak Pazarı’na ilk adım”. Hürriyet Gazetesi, s. 25.
Çekirge, F. (1991b, 25 Aralık). “Fors’ta yıldız tartışması”. Hürriyet Gazetesi, s. 25.
Demir, M. (1992, 26 Mayıs). “Kazak hacı adayları hasret giderdi”. Hürriyet Gazetesi, s. 33.
“Özbek Cumhurbaşkanı Demirel’e ‘Ağabey’ dedi”. (1991, 17 Aralık). Hürriyet Gazetesi, s. 25.
Elveren, M. (1992, 3 Şubat). “Davos’ta, ‘Türk Zirvesi’”. Hürriyet Gazetesi, s. 19.
Eren, E. (2023). Turgut Özal’ın Orta Asya politikası: 21’inci asır Türkiye’nin ve Türklerin
Asrı. F. Türk ve S. Z. Yaş (Eds.), Söylemler ve eylemler bağlamında Türk siyasi liderlerin Orta
Asya Politikaları içinde (1. Baskı, ss. 63-92). Nobel Bilimsel Eserler.
Ergin, S. (1992, 5 Şubat). “Baker, Orta Asya yolcusu”. Hürriyet Gazetesi, s. 16.
Goldstein, J. S. ve Pevehouse, J. C. (2013). International Relations/2013-2014 Update (10th ed.). Pearson Education.
Gönlübol, M. (1968). Kamu Oyu ve Dış Politika. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 23(04), 87-110 https://doi.org/10.1501/SBFder_0000001040
Göze, E. (1986, 20 Aralık). “Kazakistan’da Türk milliyetçiliği gösterileri”. Tercüman Gazetesi, s. 5.
Türk Cumhuriyetlerinin Bağımsızlıklarının Türk Kamuoyu ve Medyasına Yansıması ve Türk Dış Politikasına Etkisi 55
Güleç, C. (2018). Dış politika analizinde karar verme süreci ve karar verme modelleri. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 79-102. https:// doi.org/10.31454/usb.41984
Gülmez, S. ve Gülmez, D. B. (2022). Dış politika analizi: Teorik yaklaşımlar. Coşkun, B.B. ve İnan, R. (Der.), Dış Politika Analizi: Konu, kuram, yöntem içinde (2. Baskı, ss. 13-40). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Gündoğdu, S. (2023). Dış Politikada karar verme süreci ve modelleri bağlamında Bürokratik Politika Modeli örneği olarak Cumhurbaşkanlığı Güvenlik ve Dış Politikalar Kurulu.
Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (59), 226-251. https://doi. org/10.53568/yyusbed.1244234
Gürel, N. (2018). Dış politika analizi ve uluslararası ilişkiler disiplininin sorunlarına katkıları üzerine bir inceleme. Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi, 4(3), 1-17. https://doi.org/ 10.25272/j.2149 8539.2018.4.3.01
Hacıoğlu, N. (1991, 23 Aralık). Sovyetlerin yerine kurulan yeni devletin liderleri coşku içinde ‘Zincirlerimizden Kurtulduk’. Hürriyet Gazetesi, s. 14.
Hasanzadeh, V. (2024). Türk dünyası entegrasyonu&Soğuk Savaş Sonrasında Türkiye-Türk Cumhuriyetleri ilişkilerinin entegrasyon teorileri çerçevesinde değerlendirilmesi. Nobel Bilimsel Eserler.
Hudson, V. (2016). Dış politika analizinin tarihi ve evrimi. S. Smith, T. Dunne ve A. Hadfield (Eds.), Dış Politika /Teoriler, Aktörler, Örnek Olaylar (Çev. Uslu, N.) içinde (1. Baskı, ss.
13-34). Uluslararası İlişkiler Kütüphanesi. İpek, Ö. (2018). Dış Politikada Medyanın Rolü. Lectio Socialis, 2(2), 153-161.
Kara, A. (1997). Kazakistan’da 1986 Almatı olaylarının içyüzü ve etkileri (Tez No. 95610011) [Yüksek lisans tezi, Mimar Sinan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
Kara, F. (2012). Almaatada 1986 Aralık Olayları: Jeltoksan. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume, 7(4), 417-
426. DOI: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.3975 Karaduman, M. ve Duru, M. E. (2022). Dış politikada kamuoyu oluşumu: Türkiye-Hollanda
Diplomatik Gerginliğinin Hürriyet, Sabah ve Sözcü gazetelerindeki Sunumunun İncelenmesi. BŞEÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 134-151. https://doi.org/10.33905/bseusbed. 1094255
Karakuzu, T. (2023). Esir Türkler söyleminden bağımsız devletlere Alparslan Türkeş’in Orta Asya politikası. F. Türk ve S. Z. Yaş (Eds.), Söylemler ve eylemler bağlamında Türk siyasi liderlerin Orta Asya Politikaları içinde (1. Baskı, ss. 241-280). Nobel Bilimsel Eserler.
“Kazakistan’da KGB parmağı”. (1986, 20 Aralık). Güneş gazetesi, s. 8.
“Kazakistan’da milli tepki”. (1986, 20 Aralık). Tercüman gazetesi, s. 4.
“Kazakistan isyanlar ülkesidir”. (1986, 23 Aralık). Tercüman gazetesi, s. 4. Vusal Hasanzadeh 56
“Kazakistan olayları doğru”. (1987, 2 Ocak). Milliyet gazetesi, s. 7.
“Kazakistan’da 3 ölü”. (1989, 21 Haziran). Milliyet Gazetesi, s. 4.
Kayar, A. (1992, 7 Haziran). “‘Özbek’ İnönü…” Hürriyet Gazetesi, s. 29.
“Kerimov: ‘Türkler Birleşsin’”. (1991, 19 Aralık). Hürriyet Gazetesi, s. 22.
Kiraz, R. (2022). Azerbaycan bağımsızlık mücadelesinin Türk basınına yansımaları (1988-1991) (Tez No. 761864) [Yüksek lisans tezi, Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].YÖK Ulusal Tez Merkezi.
Kurt, H. (2013). Türk cumhuriyetleri’nin bağımsızlık süreçleri ve Türk basınına yansımaları (1985-1993) (Tez No. 339225) [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
Kürkçüoğlu, Ö. (1980). “Dış Politika” Nedir? Türkiye’deki Dünü ve Bugünü. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 35(01). 309-335. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000001394
“‘Merhaba kahraman Türk askeri’”. (1991, 23 Aralık). Hürriyet Gazetesi, s. 21.
“Milliyetçi ayaklanma”nın ardından Kazakistan’a sıkı denetim (1986, 21 Aralık). Milliyet Gazetesi, s. 5.
Narımanoghlu, B. (2023). Azerbaycan’da yaşanan 20 Ocak 1990 katliamı ve Türkiye (Tez No. 840035) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
Özfatura, M. N. (1987, 3 Ağustos). Kazakistan’da Rus zulmü. Türkiye Gazetesi, s. 5.
Öztuna, Y. (1986, 22 Aralık). Kazakistan’da olay. Tercüman Gazetesi, s. 9.
Rehimov, R. (2025, 20 Ocak). “Azerbaycan’da “Kanlı Ocak” kurbanları anılıyor”. Anadolu
Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/azerbaycanda-kanli-ocak-kurbanlari-aniliyor/ 3455895
Saray, M. (2019). Yeni Türk Cumhuriyetleri tarihi. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
“Sovyet cumhuriyetlerinin tümünü tanıyoruz”. (1991, 17 Aralık). Hürriyet Gazetesi, s. 25.
“Sovyetler’de ilk gösteri”. (1986, 19 Aralık). Milliyet Gazetesi, s. 12.
Şengün, S. (1991, 20 Aralık). “Türk cumhuriyetlerine askeri yardım…” Hürriyet Gazetesi, s. 27.
Şimşir, B. N. (2011). Azerbaycan. Bilgi Yayınevi.
Şimşir, B. N. (2021). Azerbaycan ve Orta Asya Cumhuriyetlerine yapılan ziyaretler hakkında rapor (12-29 Eylül 1991). Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
Türk, F. ve Karakuzu, T. (2023). Kurumsallaşıp kurumsallaşamama ikilemin de Türkiye’nin
Orta Asya politikası. F. Türk ve S. Z. Yaş (Eds.), Söylemler ve eylemler bağlamında Türk siyasi liderlerin Orta Asya Politikaları içinde (1. Baskı, ss. 1-61). Nobel Bilimsel Eserler.
“Türk diplomatlar eğitimde” (1992, 17 Haziran). Milliyet Gazetesi, s. 12.
Türk Cumhuriyetlerinin Bağımsızlıklarının Türk Kamuoyu ve Medyasına Yansıması ve Türk Dış Politikasına Etkisi 57
Turgut, K. B. (2020). 1957 Suriye krizi: Bürokratik karar modeli üzerinden Türk Dış Politikasının Analizi. Business Economics and Management Research Journal, 3(1), 1-10.
Türkmenoğlu, M. (1991, 19 Aralık). “Kerimov’un sağ kolu…” Hürriyet gazetesi, s. 29.
Utkan, A. (1991, 17 Aralık). Özbek Lideri’nden Çernişev’e tepki. Hürriyet Gazetesi, s. 25.
Üçüncü, U. (2018). Türk Cumhuriyetlerinin bağımsızlıklarının Türk kamuoyunda yankıları.
M. A. Kireççi (Ed.), Türk Cumhuriyetlerinde bağımsızlık ve devlet inşa süreci içinde (1.Baskı, ss. 551-584). Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Yayınları.
Ünsal, A. (1991, 13 Kasım). “‘Türkiye, ağabey değil kardeş olsun…’.” Hürriyet gazetesi, s. 14.
Yalçın, N. (1992, 31 Mayıs). “Atayurt Özbekistan/İslam Rönesansı nereye kadar?” Milliyet gazetesi, s. 16.
Yalçın, R. (2021). Dış politika analizinde geleneksel realist teoriyi sorgulayan yaklaşımların ortaya çıkışı üzerine bir inceleme. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 11(2), 878-893.
